انحلال حکمی علم اجمالیانحلال حکمی علم اجمالی به انحلال ناشی از اقامه حجت شرعی نسبت به یک طرف علم اجمالی اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفانحلال حکمی علم اجمالی، مقابل انحلال حقیقی علم اجمالی می‌باشد و آن، انحلالی محدود شدن شمول علم اجمالی و خروج بعضی از اطراف، از آن است که سبب آن، اقامه حجت شرعی ( اماره معتبر یا اصل عملی ) بر تنجز تکلیف ، در طرف معینی از اطراف علم اجمالی می‌باشد. ۱.۱ - مثالمانند این که مکلف ، نسبت به وجوب نماز ظهر یا جمعه در مورد خود علم اجمالی دارد، سپس اماره‌ای (مثل خبر عادل) بر وجوب نماز ظهر برای او اقامه می‌شود که سبب تنجز نماز ظهر بر او می‌گردد و او باید نماز ظهر را به جا آورد و در طرف دیگر شبهه ، برائت جاری نماید. و یا به نجاست یکی از دو ظرف علم اجمالی دارد و می‌داند که حالت سابق در ظرف «الف» نجاست بوده است، اما حالت سابق ظرف «ب» را نمی‌داند؛ در این جا از راه استصحاب نجاست، نجاست ظرف «الف» بر او ثابت شده و در ظرف «ب» اصل برائت جاری می‌کند. ۲ - وجه نامگذاریهمان گونه که از ظاهر عبارت « شهید صدر » به دست می‌آید، علت این که آن را انحلال حکمی نامیده‌اند این است که در حقیقت ، علم اجمالی از بین نرفته است؛ یعنی علم تفصیلی وجدانی به تنجز تکلیف ، در طرف خاصی به وجود نیامده است تا باعث انحلال حقیقی گردد، اما چون اماره معتبر، در حکم علم بوده و حجت است و اصل عملی نیز حجت شرعی است، هر دو باعث می‌شوند اثر علم اجمالی موجود از بین برود، هر چند خود علم اجمالی موجود است. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۶۲، برگرفته از مقاله «انحلال حکمی علم اجمالی». رده‌های این صفحه : انحلال علم اجمالی
|